आता तंबाखूचे गाणे ! तुम्ही रस्त्यावर नक्की कोणालातरी तंबाखू खाताना पाहिले असेल. महाशय आधी तपकिरी-बदामी रंगाच्या पाकीटातून चिमुटभर तंबाखू काढतात. मग छोट्या पारदर्शी प्लॅस्टीकच्या पिशवीतून चुना काढला जातो. मग मन लावून ती मळली जाते आणि शेवटी मान तिरकी करुन तोंडात तंबाखूचा बार भरला जातो. नंतर कीक-बीक लागते असे म्हणतात बाबा ! हे बघणार्‍या आपले मात्र तोंड मात्र एरंडेल घेतल्यासारखे वाकडे झाले असते कारण आता काही वेळाने 'आनंदी आनंद गडे, जिकडेतिकडे चोहीकडे' म्हणत महाशय पिचकारी उडवायला मोकळे होणार, हे आपल्याला माहित असते !

'गुरुकिल्ली' हा गदिमांचा विनोदी चित्रपट. यात गदिमांना तंबाखूवर गाणे लिहायचे होते. यासाठी गदिमांच्या मदतीला चक्क आपले देव धाऊन आले. जणू आपले देवच सांगत आहे तंबाखूची रसाळ पोथी.. (गदिमांचा आपल्या कोणत्याही देव-देवतांचा अपमान करण्याचा हेतू नव्हता हे मुद्दामून सांगतो. १९६६ च्या चित्रपटातले एक विनोदी चित्रपटगीत तुमच्यापर्यंत पोहोचविणे हाच केवळ उद्देश !)

तर गदिमा, 'तंबाखूची रसाळ पोथी गातो ऐकावी..' गाण्यात या अजब गुणांच्या वनस्पतीचे गुणगान सुरवात करतात..

"अजब गुणाची वनस्पती ही सार्‍यांनी खावी
तंबाखूची रसाळ पोथी गातो ऐकावी"

आपण लहाणपणी ऐकले असेल की संस्कृतने आपली वाचा सुधारते पण हरिनामासारखीच तंबाखूनेही वाचा सुधारते बरं का ! ही थोरवी देवांनाही माहित आहे.

'खा तंबाखू', 'खा तंबाखू' हुकूम देवाचा
हरिनामापरी तंबाखूने उद्धरते वाचा
तंबाखूची थोरवी सार्‍या देवांना ठावी

आता सुरुवात जन्मापासून करायला हवी. तंबाखूचे झाड ओळखायचे कसे? त्याकरता चक्क पंढरपूरचा विठ्ठल आपल्या मदतीला येतो. तो कमरेवर हात ठेवून काय सांगतो.. तंबाखूचे झाड कमरेइतक्या उंचीचे असते !

"पंढरपुरचा विठ्ठल ठेवी कमरेवर हाता
तंबाखूचे झाड केवढे ते सांगे जगता
कमरेइतकी उंची त्याची जाणुनिया घ्यावी"

झाड तर सापडले. आता तंबाखूचे योग्य पान कसे ओळखायचे? व्यंकटेश्वर उभे हात पसरून काय सांगतात? अहो, तंबाखूचे पान तर तळहातासारखे !

"हात पसरतो का व्यंकोबा देव चक्रपाणी
तंबाखूचे पान म्हणे तो तळहातावाणी
शाहिराची वाणी तुम्ही पडताळुनी घ्यावी"

चला, आता तंबाखू तर मिळेल पण खायची किती? बकाणा तर नाही ना भरु शकत ! पडलात ना संकटात? काळजी नको, आपला विघ्‍नहर्ता आहे न मदतीला ! गावोगावची गणेशमूर्ती चिमूट कशाला दाखवते? अहो, ती सांगते.. तंबाखू चिमूटभर खावी व चिमूटभर द्यावी ! देवघेव व्हावी (म्हणजे सोशल नेटवर्कींगच झालं न ! गावोगावी चावडीवर, शहरात पानाच्या टपरीवर तंबाखू देवाणघेवाणीत मोठ्या मोठ्या मैफिल जमतात, चर्चा होतात, अनेकांच्या प्रतिभा जागृत होतात ! तंबाखू देवाणघेवाण हा एक सोहळाच असतो.. ओळख-पाळख थोडीच लागते !)

"गावोगावची गणेशमुर्ती चिमूट एक दावी
जगास सांगे ही तंबाखू कशी किती घ्यावी
चिमूट घ्यावी, चिमूट द्यावी, देवघेव व्हावी"

आता तंबाखूचे झाड झाले, पान झाले, अगदी तंबाखू खाऊन पण झाली. पण सरकारी नियम तो नियम. शेवटी 'वैधानिक इशारा' (statutory warning).. 'तंबाखू सेवन स्वास्थ के लिये हानिकारक है' द्यायला नको? हवाच नं ! यात आपले देव कसे मागे राहतील? इशारा देणारा कोण? तर सर्वशक्तिमान 'बजरंगबली' ! 'मारुती राया' जो हात उगारुन उभा आहे, तुम्हाला सांगतो आहे की चिमूटभरच खा, ऐकले नाहीत आणि जास्त खायला लागलात तर तो काय करील? तर त्याच उगारलेल्या हाताने थोबाडीत ठेवून देईल !!!

"चिमटीहुन जर अधिक खाल तर होईल रे काय?
हात उगारुन उभा ठाकला श्री मारुतीराय
थोबाडित तो ठेवून देईल जाण बाळगावी"

तर असे हे गदिमांचे गंमतशीर गाणे. वरचे रसभरित वर्णन ऐकून तंबाखूप्रेमी मंडळी एव्हाना बार भरायला गेली असतील. पण सर्वांना नम्र विनंती की तंबाखू काही खाऊ नका. स्वत: पण नको व जवळच्या अण्णा, तात्या, आबा, भाऊ, मामा, अक्का अगदी मावशींना पण सांगा !

र्दुदैवाची गोष्ट अशी की गदिमा स्वत: तंबाखूप्रेमी होते व शेवटच्या काळात त्यांना फुफुसाचा कर्करोग झाला. तेव्हा 'जय बजरंगबली !'

  सुमित्र माडगूळकर

* 'आठवणीतली गाणी'वर प्रसिद्ध झालेले ब्लॉग्ज कॉपी-पेस्ट करणे अनधिकृत आणि अनैतिक आहे. या लिखाणाचा कुठल्याही प्रकारे वापर करण्याआधी लेखकाची परवानगी घेणे बंधनकारक आहे.
* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.