माझ्याहून विद्वान आणि रसिक असलेल्या सर्व प्रेक्षक बंधूंनो आणि इतरांनो- मी शाळेंत असतांना माझा इतिहास कच्चा होता. तरीहि मी हे ऐतिहासिक नाटक लिहित आहे. कारण, माझा भूगोल पक्का होता. त्याचबरोबर बाकीच्या जगाला भूगोल असला तरी भारताला इतिहास आहे, हा माझा अभिमानहि माझेबरोबर होता.

या नाटकांतल्या बर्‍याच गोष्टी इतिहासाला धरून असल्या तरी पुष्कळशा काल्पनिकही आहेत ! पण प्रेमांत आणि युद्धांत सर्व कांही क्षम्य असतं ! म्हणून या चुका !

आपल्या भूमीचा अभिमान त्या भूगीवर जन्म घेणाराला असलाच पाहिजे, असं समजणारा आणि स्वतःहि तसा असणारा, असा मी होतों, आहे- राहीन.

या मातीच्या अभिमानांतून भारतीय जन्मला,
माऊली त्रिवार वंदन तुला
भारतमाते तब चरणाते
आण बाहुनी शब्द बोलते
तुझाच जयजयकार सदोदित देह तुला वाहिला
माऊली त्रिवार वंदन तुला
ही माझी वृत्ति होती.

तुझ्या हितास्तव झगडूं भांडू
तुझ्याचसाठीं रक्तही सांडूं
माते तुझिया अभिमानांतून भारतीय जन्मला
माऊली त्रिवार वंद तुला
ही माझी निष्ठा होती.

ज्या भूमीचे सुपुत्र आम्ही
त्या भूमीच्या येऊ कामीं
रणीं बेहेत्तर मरण येई तर, तोच स्वार्थ साधला
माऊली त्रिवार वंदन तुला
ही माझी भक्ती होती.

भारतीय हें नांव लावतों, थोर मराठी जन्मकुळीं
आणिक जिंकूं आम्ही, जगीं बळी तो कानपिळी
नीच लुटारू ढोंगी फसवा शत्रु आमुच्या गाठीशीं
नसे कल्पना अल्पहि त्याला प्रसंग काळ्या मातीशीं
प्रसन्‍न माती, पवित्र माती, बहुरत्‍ना ही वसुंधरा
बोला हरहर महादेव अन् शिवबाचे त्या नाम स्मरा
ही मला मिळालेली शिकवण होती आणि यांतून जन्माला आलेल्या अभिमानानं हें नाटक जन्माला घातलं. यांत माझा वांटा कष्टाचा- यशाचा वाटा निष्ठेचा एवढं पुरें.

आभार मानून कुणालाहि लाजवीत नाहीं. हें राष्ट्रकार्य आहे, हें या मातीचं काम आहे, असं सांगून सर्वांचा बाळच रहावा अशी अपेक्षा व्यक्त करून थांबतों- कसला- पुढं चालू लागतो.
(संपादित)

बाळ कोल्हटकर
'सीमेवरून परत जा' या नाटकाच्या पुस्तकाच्या प्रथमावृत्तीच्या प्रस्तावनेतून.
सौजन्य- ग. पां. परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई.

* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.

  इतर संदर्भ लेख

तुमच्या स्मृतीदाटल्या कंठांनींच आतां आभार मानतों.

सरस्वती, गणपति आणि ज्ञानेश्वर या देवता सदैव माझ्या पाठीशीं आहेतच ! आतां बजरंगाची उपासना करतों, भवानीचे आशीर्वाद मागतों आणि त्या सर्व देवतांना वंदन करून देवतातुल्य वडील मंडळींचीं नांवें सांगतों !

पं. महादेवशास्त्री जोशी, जयमित्र मंडळ पुणें- यांचे सदस्य श्री. जोशी, श्री. भावे, श्री. चारुदत्त सरपोतदार, डॉ. जी. एम. फडके, सौ. मनुताई फडके, कीर्ति कॉलेजचे इतिहासाचे प्राध्यापक श्री. जोशी, सातारा येथील माझ्या वडिलांचा आणि वडील बंधूंचा सर्व स्‍नेहीवर्ग, डॉ. भाऊराव आगाशे, डॉ. म. ना. जोग, माझे स्‍नेही प्रभाकर मुजुमदार, माझे सहसूत्रधार नटवर्य बाबूराव पेंढारकर, दिग्दर्शक आत्माराम भेंडे, संगीतदिग्दर्शक वसंत देसाई, सर्व कलावंत आणि इतर अनेक सज्जन, या सर्वांनी हें नाटक वाचून मला ज्या बहुमूल्य सूचना केल्या त्या सर्वांचे- त्यांनीं केलेल्या राष्ट्रकार्याबद्दल त्यांना धन्यवाद देऊन त्यांचे आभार न मानतां आशीर्वाद मागतों.

भालचंद्र पेंढारकर माझ्या लिखाणाच्या सुरुवातीपासून पाठीशीं असून प्रयोगाच्या पूर्ततेपर्यंत माझ्याबरोबर आहेत, कशाला, सर्व ललितकलाच माझ्या पाठीशीं आहेत. तेव्हां त्यांचे आभार कसे मानूं?

श्री. वि. स. खांडेकर, श्री. वसंत शांताराम देसाई या मुरब्बी टीकाकारांनीं माझं नाटक निस्पृहतेनं पाहिलं नसतं तर मी चढून गेलो असतो आणि नाटक पडलं असतं ! - त्यांचेहि आभार मी मानत नाहीं !

श्री. ग. दि. माडगूळकर, श्री. पु. भा. भावे, श्री. ह. वि. मोटे, श्री. रामूभय्या दाते यांनीं आपल्या रसिकतेचा माझ्यावर केलेला वर्षाव मला हुडहुडी भरण्याइतका अमोघ आहे- म्हणून आभाराचे शब्द फुटत नाहींत !- तरीहि अर्थ त्यांना कळेल - ते रसिक आहेत !

माननीय चित्रपति व्ही. शांताराम- अण्णा, तुम्ही केलेल्या साहाय्याचं मोल तुमचीच प्रतिभा करूं जाणे ! मला तुम्ही केलेल्या मार्गदर्शनानं मी कुठं पोहोंचलों तें तुम्हालाच कळेल ! तुमच्यांतल्या थोर, श्रमिक, प्रतिभासंपन्‍न सर्वगामी कलावंताला दंडवत !

आभार मानायला हवेत अशा आणखी अनेक व्यक्ती आहेत ! पण तें पुस्तक मी नंतर लिहिणार आहें ! तूर्त त्या सर्व सज्जनांचा मी रोष स्वीकारतों आणि क्षमाहि मागतों ! पण आभार मानत नाहीं कारण हें राष्ट्रकार्य आहे, माझें व्यक्तीचें नव्हे !

याशिवाय माननीय संरक्षणमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांनीं दिलेल्या प्रोत्साहनानं त्यांच्या मनांत असलेली समर्थ राष्ट्रनिष्ठा त्यांनीं माझ्या शब्दांत उत्पन्‍न केली. त्यांचे आभार मानणें बरें नाहीं - तें मुंगीनं मेरूपर्वत चढून जाण्याची भाषा बोलल्यागत होईल.

प्रतिज्ञाच बोलायची तर मातीसाठी मरण पत्करायला आम्ही तयार आहोंत- मीहि आहे.

४२ च्या चळवळीच्या वेळीं स्वातंत्र्यासाठीं गोळीं खाण्याचं आमच्याठायीं उत्पन्‍न झालेलं अवसान अजूनहि जिवंत आहे- आपण बोलवा- आम्ही उभे आहोंत !
(संपादित)

बाळ कोल्हटकर
'सीमेवरून परत जा' या नाटकाच्या पुस्तकाच्या प्रथमावृत्तीच्या प्रस्तावनेतून.
सौजन्य- ग. पां. परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई.

* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.

  इतर संदर्भ लेख

Please consider the environment before printing.
कागद वाचवा.
कृपया पर्यावरणाचा विचार करा.