पृथक्‌

'सोनार शिक्का नवा निघाला' या पोवाड्यातील उपहास बोलका आहे. योग्यता नसताना किंवा सामर्थ्य नसताना उगाचच भलती फुशारकी मारणार्‍या घमेंडखोर लोकांचा समाचार या पोवाड्यात घेतलेला आहे. शीलहीनांचा गर्व कसा असतो, 'हे येसू परशराम म्हणे, अशिलांचा पोकळ ताठा । सार्‍या गावचे ओहोळ मिळुनी गंगेची करिती थट्टा' या चरणातून मार्मिकतेने चित्रित केला आहे.'

एकूण परशरामाच्या पोवाड्यातून आलेला हा आशय आणि समाजविचार एका संवेदशील शाहिराच्या प्रतिभेचा उत्कट आविष्कार दाखवून देतो. त्या काळाच्या खुणा शाहिराच्या मनावर उमटल्या होत्या, याचे प्रत्ययदर्शी चित्र प्रकर्षाने जाणवते.
(संपादित)

सयाजीराव छबुराव गायकवाड
स्वातंत्र्यपूर्व मराठी पोवाडा (शिवकाल ते १९४७)
सौजन्य- अक्षर दालन प्रकाशन, कोल्हापूर.

* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.

  इतर संदर्भ लेख

• लाविन फाटा- बरोबरी करणे, स्पर्धा करणे.

• खरडी गाळा- सत्त्व सोडून वायफळ चर्चा करणे.

• मोत्याच्या लडीत सरजा दमडीचा तो माल फुगा- मोत्याची गुफंण करणारा दोरा फारसा महाग नसतो पण तो उगाचच फुगून जातो.

• हरीचे गुण कोणी गागा- ईश्वराच्या गुणांचे गायन कोणीही करा.

• अशिल- अ-शील, शील हीन.

• झाले बावन, गेले अवसान- कोल्हा कुवत नसताना उडी मारतो आणि त्याची फजिती होते.

• सुमारे पावणे दोनशे वर्षापूर्वीची ही भाषा. त्याकाळचे संकेत, रुढी, शब्दफेक ह्या गोष्टी विचारात घेऊन अर्थ काढावा.
उदा. संत शाहीर परशरामांची ही रचना.
"बोले कावळा, लवतो डोळा, फुरफुरली भुवई" या ओळीत भुवई ऐवजी बाही हा शब्द आहे. 'बाही' या शब्दाचा अर्थ पूर्वी चुलीशेजारी जे औल असायचे त्यातून उडणारी ठिणगी असा आहे. एरवी बाही म्हणजे हाताची बाजू, भुज आणि भुवई म्हणजे पापणीच्या वरचा भाग.
('आठवणीतली गाणी' करिता लिखित टिप्पणी)

डॉ. माधव खालकर
प्रबंधाचा विषय 'शाहीर परशराम'

  इतर संदर्भ लेख

Please consider the environment before printing.
कागद वाचवा.
कृपया पर्यावरणाचा विचार करा.